'Hãy nuôi dưỡng những nhà báo biết suy ngẫm hơn là chỉ giỏi sử dụng công nghệ'

Để hiểu rõ hơn về tác động của AI đối với ngành báo chí, cũng như những thách thức và cơ hội mà nó mang lại, PV Tiền Phong đã có buổi trò chuyện cùng GS Lee Chang-Hyun – Giáo sư Khoa Truyền thông, Đại học Kookmin, Seoul (Hàn Quốc) để hiểu rõ hơn về vấn đề này.

“AI đe dọa các nhà báo trẻ, đặc biệt là các phóng viên mới vào nghề”

Thưa GS, ông có thể đánh giá ảnh hưởng của AI đến ngành truyền thông hiện nay thế nào?

GS Lee Chang-Hyun

AI không chỉ tự động hóa việc sản xuất tin tức mà còn chịu ảnh hưởng lớn từ các thuật toán kiểm tra sự thật và gợi ý nội dung. Điều này đặt ra những câu hỏi căn bản về bản chất và danh tính của nghề báo. Kỷ nguyên báo chí phục vụ xã hội đại chúng đang dần nhường chỗ cho kỷ nguyên báo chí được điều chỉnh bởi thuật toán trong thời đại AI. Thách thức thực sự không nằm ở bản thân AI, mà là ở cách các cơ quan truyền thông tiếp nhận AI như một “công cụ” và tận dụng nó để củng cố tính đạo đức và trách nhiệm xã hội của nghề báo.

So với báo chí truyền thống, ưu và nhược điểm của việc sử dụng AI trong đưa tin là gì? Ông có nghĩ yếu tố con người sẽ bị thay thế hoàn toàn trong tương lai?

Điểm mạnh của báo chí có sự hỗ trợ của AI nằm ở tốc độ sản xuất tin tức, khả năng mở rộng nội dung và năng lực phân tích dữ liệu. Ví dụ, AI có thể phân tích thông tin tài chính theo thời gian thực hoặc xu hướng mạng xã hội nhanh hơn con người rất nhiều. Tuy nhiên, nó cũng có những hạn chế rõ ràng như: đánh giá dựa trên định kiến, thiếu tinh tế trong cảm xúc và hạn chế trong việc đưa ra quyết định đạo đức. Chính vì vậy, vai trò của nhà báo càng trở nên quan trọng hơn. Nhà báo không chỉ đơn thuần xử lý và truyền tải thông tin mà còn phải diễn giải thực tế qua lăng kính nhân văn và tư duy phản biện. Vì vậy, tôi tin rằng vai trò của nhà báo không thể và cũng không nên bị thay thế hoàn toàn.

Theo ông “Tự động hóa tin tức" có đe dọa nghề truyền thông ở Hàn Quốc hay không? Phóng viên trẻ nên chuẩn bị gì để thích nghi?

Trong thời đại AI, cách quản lý của các tòa soạn và phương pháp viết tin của nhà báo cũng cần thay đổi. Các công ty và các nhà báo đều phải thích nghi với điều đó. Tự động hóa tin tức có thể là mối đe dọa nhất định đối với các nhà báo trẻ, đặc biệt là các phóng viên mới vào nghề. Tuy nhiên, tôi xem đây là tín hiệu của sự chuyển mình chứ không phải là một cuộc khủng hoảng.

Các phóng viên trẻ cần chuẩn bị ba điều:

Năng lực công nghệ: Hiểu được cách AI hoạt động và các vấn đề đạo đức mà nó có thể gây ra.

Kỹ năng kể chuyện và diễn giải: AI vẫn chưa thể sánh được với con người trong việc kể chuyện và diễn giải ngữ cảnh văn hóa.

Năng lực phê phán: Quan trọng hơn việc tìm câu trả lời “đúng” là khả năng đặt ra những câu hỏi “sắc bén”.

Ông đánh giá thế nào về sự khác biệt trong cách truyền thông ở Hàn Quốc và Việt Nam khi tiếp cận AI?

Mỗi xã hội cần áp dụng công nghệ theo cách phù hợp với điều kiện của mình.

Hàn Quốc là một xã hội số hóa rất nhanh, nên việc áp dụng AI vào truyền thông diễn ra khá chủ động. Các đài truyền hình ở Hàn Quốc đã sử dụng AI trong việc tổng hợp giọng nói, tạo phụ đề tự động, phân tích khán giả, và thậm chí có cả người dẫn chương trình ảo bằng AI. Tuy nhiên, sự tiếp nhận nhanh chóng này cũng kéo theo các vấn đề về đạo đức và lo ngại thay thế việc làm.

GS Lee Chang-Hyun, Đại học Kookmin, Seoul (Hàn Quốc)

Ngược lại, Việt Nam đang tiếp cận AI theo hướng thận trọng và tập trung hơn. Điều này giúp tạo điều kiện thuận lợi để xây dựng các hướng dẫn đạo đức vững chắc khi áp dụng AI lâu dài. Tôi cho rằng hai quốc gia có thể học hỏi lẫn nhau: Hàn Quốc có thể học cách tiếp cận có đạo đức từ Việt Nam, trong khi Việt Nam có thể học được tính sáng tạo thử nghiệm từ Hàn Quốc.

Ông có thể chia sẻ kinh nghiệm đào tạo sinh viên ngành truyền thông để vừa có tư duy đạo đức nghề nghiệp, vừa thành thạo công nghệ?

Tôi tập trung vào hai trụ cột chính trong quá trình giảng dạy: đạo đức và tinh thần thử nghiệm. Sinh viên có thể tự do sử dụng các công cụ như ChatGPT, DALL·E, và công cụ nhận diện giọng nói trong lớp học, nhưng đồng thời, tôi yêu cầu các em phải tự đánh giá những vấn đề thiên lệch, minh bạch, và sự không rõ ràng về nguồn gốc mà công nghệ AI có thể mang lại. Nếu thiếu những bài học đạo đức như vậy, công nghệ sẽ trở thành mối đe dọa cho con người.

Mục tiêu của tôi không phải là đào tạo các nhà báo “giỏi sử dụng công nghệ” mà là nuôi dưỡng những nhà báo biết suy ngẫm, phản biện về công nghệ.