 |
| Các biện pháp thuế quan của Nhà Trắng rất có thể sẽ làm thay đổi cấu trúc thương mại toàn cầu. (Nguồn: Newsweek) |
Tờ Wall Street Journal mới đây cho biết, một số nhà đầu tư ở Phố Wall đã đặt niềm tin vào khả năng “hạ nhiệt dần” căng thẳng thương mại do những bất đồng về thuế quan với Mỹ, đặc biệt là sau các cuộc đàm phán mau lẹ và toàn diện. Nhưng giới phân tích tỏ ra bình tĩnh hơn khi vẫn cho rằng, “cuộc chiến thuế quan bây giờ mới là điểm khởi đầu và chưa biết bao giờ kết thúc”.
Chiến tranh đã qua đỉnh điểm?
Trên thực tế, thị trường chứng khoán Mỹ đã ghi nhận mức tăng mạnh trong phiên giao dịch ngày 27/5, khi giới đầu tư phản ứng tích cực với tín hiệu hạ nhiệt trong căng thẳng thương mại Mỹ - Liên minh châu Âu (EU). Tổng thống Donald Trump tuyên bố hoãn mức thuế mới đối với hàng hóa EU tới ngày 9/7, trong khi EU cam kết đẩy nhanh đàm phán.
Ngày hôm đó, chỉ số công nghiệp Dow Jones tăng 741 điểm, tương đương 1,8%; chỉ số công nghệ Nasdaq ghi nhận mức tăng mạnh nhất 2,5%; chỉ số S&P 500 đã tăng tới 2%, đánh dấu mức tăng trong ngày lớn nhất kể từ ngày 12/5, thời điểm Mỹ - Trung Quốc công bố thỏa thuận tạm thời trong “cuộc tấn công” thuế quan mà hai nền kinh tế lớn nhất thế giới hướng vào hàng hóa của nhau.
Ngày 27/5, cũng là ngày kết thúc tuần tồi tệ nhất của thị trường chứng khoán Mỹ kể từ thời điểm Tổng thống Donald Trump chính thức tuyên bố về các mức thuế quan đối với gần như toàn bộ đối tác thương mại của nước này.
Dù lo ngại về lợi nhuận doanh nghiệp và thị trường trái phiếu tiếp tục đè nặng lên tâm lý nhà đầu tư trong những tuần gần đây, nhưng chính sách thương mại vẫn là yếu tố chi phối chính. Giới đầu tư đặc biệt nhạy cảm với bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy các cuộc đối đầu thương mại có thể dịu lại, với hy vọng, Mỹ cuối cùng sẽ đạt thỏa thuận thương mại với các đối tác, mà không gây thiệt hại nghiêm trọng đến nền kinh tế hay lợi nhuận doanh nghiệp.
Tuy nhiên, phần lớn giới phân tích cho rằng, tình hình chưa hoàn toàn ổn định và không nhiều người tin căng thẳng thương mại đã biến mất, mà nó âm ỉ để có thể lại bùng lên bất cứ lúc nào. Bằng chứng mới nhất là việc căng thẳng Mỹ - Trung Quốc vừa tăng nhiệt trở lại, khi cả hai cùng tố đối phương không tuân thủ những gì đã thống nhất tại đàm phán Geneva tháng trước.
Ngoài ra, lo ngại các biện pháp thuế quan của Nhà Trắng có thể làm thay đổi cấu trúc thương mại toàn cầu vẫn hiện hữu, dù có phần giảm bớt so với thời điểm Mỹ “ra mắt” thuế đối ứng vào ngày 2/4.
“Thị trường đang trong trạng thái tạm thời giải thoát. Nhà đầu tư có thể gác lại nỗi lo về một vòng leo thang thuế quan mới. Nhưng doanh nghiệp và người tiêu dùng đều cần sự ổn định để lên kế hoạch cho tương lai”, Giám đốc đầu tư Eric Sterner tại Apollon Wealth Management, nêu quan điểm.
Thực tế, những cuộc đàm phán thuế quan vẫn có những diễn biến thất thường, cùng với các thỏa thuận tạm thời, khiến nhà đầu tư luôn trong trạng thái cảnh giác và thận trọng. Các nhà phân tích cảnh báo tâm lý lạc quan có thể “quá đà”, khi thị trường chưa thật sự phản ánh đầy đủ các rủi ro phía trước.
Thời gian tạm hoãn 90 ngày cho các mức thuế đối ứng toàn cầu của Nhà Trắng dự kiến hết hạn vào tháng 7/2025. Tâm trạng của thị trường hiện nay là hy vọng - rằng Tổng thống Trump chỉ là đang thực hiện chiến thuật đàm phán, chứ không phải dấu hiệu của một cuộc chiến thương mại mới.
“Bình thường mới” bắt đầu
Khi “cơn bão” thuế quan đang khuấy đảo nền kinh tế toàn cầu, giới quan sát cho rằng, khái niệm “bình thường mới” từng được sử dụng nhiều trong giai đoạn hậu Covid-19, giờ đang tái hiện trong thương mại toàn cầu.
Thế giới dường như đang bước vào một thời kỳ mà sự bất định là trạng thái thường trực. Từ chính sách thuế quan đến xu hướng chuyển đổi xanh, từ việc kiểm soát chuỗi cung ứng đến bảo vệ công nghệ cốt lõi, tất cả đang diễn ra trong một cấu trúc mới - nơi luật chơi đang được viết lại.
Trong đó, chính quyền Tổng thống Donald Trump khẳng định khẩu hiệu “Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại” bằng hành động cụ thể, từ đẩy mạnh phục hồi chuỗi cung ứng trong nước, đưa ngành bán dẫn, dược phẩm và ô tô quay lại Mỹ... Nhà Trắng tận dụng triệt để yếu tố “bất định” như một vũ khí chiến lược. Việc áp dụng mức thuế cao lên hàng hóa từ Trung Quốc và đe dọa mở rộng sang các quốc gia khác tạo sức ép tâm lý lớn khiến các đối tác thương mại phải chủ động tìm đến bàn đàm phán.
Tại Tọa đàm “Kết quả đàm phán thuế đối ứng của Mỹ với Anh và Trung Quốc: Nhận diện cơ hội và thách thức cho doanh nghiệp Việt Nam” do Viện Sáng kiến Việt Nam phối hợp tổ chức vào cuối tháng Năm, các chuyên gia chỉ ra rằng, trong cục diện đàm phán hiện nay với Mỹ, dù với nhóm đàm phán nào (nhóm nước chủ động đàm phán với Mỹ, nhóm các quốc gia cứng rắn và nhóm thận trọng theo dõi cục diện đánh giá mức độ thành bại để đưa ra bước đi tiếp theo), kết quả không còn là một thỏa thuận thương mại đơn thuần, mà mang màu sắc địa chính trị và chiến lược lâu dài, nơi Mỹ tìm cách “tái cấu trúc” chuỗi cung ứng toàn cầu theo hướng ít phụ thuộc vào Trung Quốc hơn.
Vậy “phần còn lại của thế giới” thế nào, nếu Mỹ tiếp tục đi con đường đơn phương? Không chỉ Trung Quốc mà cả các đồng minh truyền thống như Anh, Đức, Canada, Nhật Bản cũng đều phải “bỏ túi” giải pháp đề phòng. Một số quốc gia bắt đầu manh nha tìm kiếm những mối quan hệ song phương hoặc đa phương khác biệt với định hướng của Mỹ, nhằm giảm sự phụ thuộc vào chính sách của Washington.
Thực tế, Mỹ không thể tiến hành đàm phán song phương với hơn 150 quốc gia như đã từng làm với Canada và Mexico trong Hiệp định USMCA với quá trình kéo dài đến gần ba năm. Do đó, các chuyên gia tại Tọa đàm dự đoán, Mỹ sẽ có xu hướng chuyển sang phương án đánh thuế toàn diện, áp dụng một mức thuế chung (universal tariff) cho các nước không đạt được thỏa thuận riêng. Đây là cách để Mỹ tối ưu hóa nguồn lực, đồng thời duy trì áp lực thương mại mà không tốn quá nhiều thời gian đàm phán chi tiết.
Tuy nhiên, vẫn còn cơ hội cho những quốc gia chủ động. Thay vì “chờ” Mỹ chủ động đàm phán, các nước nên chủ động đề xuất thỏa thuận trước khi Washington áp dụng chính sách “một gậy đánh tất cả”.
Như vậy, đúng như lời giới phân tích nhận định, “cuộc chiến thuế quan bây giờ mới là điểm khởi đầu và chưa biết bao giờ kết thúc”. Quả thực, rất khó để nói điều gì sẽ xảy ra sau 90 ngày tạm hoãn thuế. Tuy nhiên, một điều có thể chắc chắn là thương mại toàn cầu đang đứng trước một bước ngoặt, nơi các quốc gia buộc phải hành xử linh hoạt hơn, chiến lược hơn và đồng thời, gắn kết hơn trong một thế giới ngày càng phân mảnh.
